آشنایی با اسم مبالغه و اسم مکان در عربی

برای دیدن آموزش ویدیویی رایگان مبحث اسم مبالغه و اسم مکان در عربی کلیک کنید.
اسم مبالغه در عربی چیست؟
اسم مبالغه جزء اسمهای مشتقی است که علم صرف به آن میپردازد. اگر هنوز مبحث اسم فاعل و اسم مفعول را مطالعه نکردهاید پیشنهاد میکنم یک سری به مقاله “همه چیز درمورد اسم فاعل و مفعول“ بزنید چرا که در آنجا کاملا علم صرف و نحو را توضیح دادهام.
میخواهم با یک مثال بانمک اسم مبالغه را برایتان توضیح دهم:
نمیدانم چقدر با ملوان زبل آشنایی دارید!
به هرحال به شما معرفیاش میکنم: ملوان زبل، یک شخصیت کارتونی است که با ملوان قوی هیکلی رقابت دارد.
از آنجایی که خودش قدرت چندانی ندارد، با خوردن اسفناج زورش “زیاد” میشود و ملوان قوی هیکل را شکست میدهد.
ربط این داستان با اسم مبالغه چیست؟
این مثالها را ببینید:
- صابِر: صبور (اسم فاعل) ← صَبّار: بسیار صبور (اسم مبالغه)
- عالِم: دانا (اسم فاعل) ← عَلّامَة: بسیار دانا (اسم مبالغه)
میتوانیم بگوییم اسم مبالغه حالت قدرتمندِ اسم فاعل می باشد. در مثال ما«صابِر یا عالِم» همان ملوان زبل قبل از خوردن اسفناج هستند که زور چندانی ندارند، و «صَبّار، عَلّامَة» بعد از خوردن اسفناج میباشند و زورشان بیشتر است.
از مثال خارج شویم، به نظر شما دلیل تفاوت ترجمه در این دو نوع اسم (یعنی اسم فاعل و اسم مبالغه) چیست؟
بله! به دلیل تفاوت وزنهایشان میباشد.
تعریف اسم مبالغه و وزنهای آن در عربی
در زبان عربی به اسمهایی مثل «صَبّار، عَلّامَة» که بر وزنهای «فَعّال، فَعّالَة» میآیند اسم مبالغه میگوییم.
در واقع اسم مبالغه صفتی به معنی اسم فاعل است که بر بسیار بودنش در یک موصوف تاکید دارد.
به مثالهای زیر دقت کنید:
- النّفسُ الأمّارَة: نفس “بسیار دستور دهنده”
- أبی صّبار: پدر “بسیار صبور” من
- سَتّارُ العُیوب: “بسیار پوشاننده” عیبها
اگر دقت کردهباشید در ترجمه کلمات (الأمّارة، صَبّار، سَتّار) از قید “بسیار” کمک میگیریم.
برخی شغلها و ابزارها بر وزن «فَعّال، فَعّالة» میآیند یعنی اسم مبالغه میباشند.
مثال اسم مبالغه در عربی
چند مثال ببینیم:
- حِرفَة (شغل): خَبّاز (نانوا)، حدّاد (آهنگر)، نجّار، عطّار، طبّاخ (آشپز)
- آلات (ابزار): جوّال (موبایل)، سیّارة (ماشین)، فتّاحة (در باز کن)
نکات مهم تشخیص اسم مبالغه در عربی
در پایان لازم است به چند نکته مهم و کاربردی در رابطه با «اسم مبالغه در عربی» توجه کنید:
نکته ۱: اسم مبالغه که با وزن «فَعّال» یا «فَعّالة» ساخته میشود فرقی ندارد که معنای صفتی داشته باشد (مانند خلّاق) یا شغل (مانند خبّاز) و یا ابزار (مانند فتّاحة) و در هر سه حالت در تحلیل صرفی، آنها را اسم مبالغه در نظر میگیریم.
نکته ۲: کلمهای که با وزنهای «فَعّال» و «فَعّالة» ساخته میشود هم برای مذکر و هم برای مونث به کار میرود، برای مثال «علّام» به معنی مرد بسیار دانا یا زن بسیار دانا میباشد، پس توجه داشته باشید که این دو وزن برای هر دو جنسیت مذکر و مونث استفاده میشود.
حالا سوالی که مطرح میشود این است که چرا آخر یکی از وزنها «ة» داریم؟
«ة» در آخر وزن «فعّالة» نشانه کثرت و مبالغه یا قویتر بودن صفت است، یعنی فرق «علّام» و «علّامة» در جنسیت آنها نیست و آمدن «ة» نشانگر این است که صفت دانا بودن در دومی قویتر و بیشتر است.
نکته ۳: یکی از بزرگترین اشتباهات دانش آموزان در مورد اسم مبالغه این است که وقتی کلمهای مانند «کفّار» یا «سیّاح» را در جملهای میبینند بدون توجه به ترجمه یا مفرد و جمع بودن آن کلمه، آن را اسم مبالغه در نظر میگیرند؛ در حالی که اگر به مثالهای زیر خوب دقت کنید متوجه میشوید که در ترجمه، علامت گذاری و همینطور در مفرد یا جمع بودن با یکدیگر تفاوت دارند:
- سَیّاح: گردشگر (مفرد) ← سُیّاح: گردشگران (جمع مکسر سائح)
- کَفّار: بسیار ناسپاس (مفرد) ← کُفّار: کافران (جمع مکسر کافر)
و همچنین میتوان گفت معمولا کلمات بر وزن «فُعّال» جمع مکسر هستند و مفردشان بر وزن «فاعل» میباشد و نباید آنها را صیغه مبالغه در نظر بگیرید. مثل:
- وُرّاث – کُتّاب – عُمّال

اسم مکان در عربی چیست؟
اسمی است که به محل وقوع فعل اشاره میکند و در سه وزن «مَفعَل، مَفعِل و مَفعَلَة» میآید.
به ترتیب وزنها به مثالها دقت کنید:
- مَطبَخ: آشپزخانه (محل پخت و پز) ← مَرمَی: میدان تیر
- مَنزِل: خانه (محل سکونت) ← مَجلِس: مکان نشستن
- مَدرَسَة: مدرسه (محل درس خواندن) ← مَزرَعَة: کشتزار (مکان زاعت)
جمع اسم مکان بر وزن مَفاعِل میآید:
- مَطابِخ، مَرامٍ، مَنازِل، مَجالِس، مَدارِس، مَزارِع
نکته کنکوری اسم مکان در عربی
به این نکته خوب دقت کنید که اسمهایی مانند: «بَیت: خانه»، «شارِع: خیابان» با اینکه معنای مکان میدهند اما به این دلیل که وزنهای اسم مکان را ندارند، در نتیجه اسم مکان نمیباشند یا بر عکس اگر اسمی در وزن اسم مکان باشد اما معنای مکان ندهد، اسم مکان نیست.
مثال اسم مکان در زبان عربی
- مَکارِم: بزرگوارها (مَکرَم)
- مَفاخِر: مایههای افتخار (مَفخَرَة)
با توجه به اینکه آشنایی با اسم مبالغه و اسم مکان جزء قواعد درسی پایه یازدهم میباشد، شما میتوانید با مشاهده دوره تیتان یازدهم انسانی به صورت کامل این مبحث را اموزش ببینید.
دورهی تیتان، آموزش کامل عربی شامل ترجمه متن کتاب درسی، قواعد، لغات و تمارین کتاب درسی است که در آکادمی عربی ویژه پایههای هفتم تا دوازدهم و رشتههای ریاضی، تجربی و انسانی آماده شده است.
در صورت نیاز به مشاوره و راهنمایی بیشتر با زدن بر روی: باکس پایین اطلاعات خود را وارد کرده تا مشاورین تیم آکادمی عربی خیلی سریع با شما تماس گیرند.
وزنهای فرعی اسم مکان
همانطور که در قسمت بالا گفتیم اسم مکان با وزنهای «مَفعَل – مَفعِل – مَفعَلَة» ساخته میشود اما این وزنها فقط برای فعلهایی که ثلاثی مجرد باشند و حروف اصلی آن تکراری یا علّه (و- ا- ی) نباشند استفاده میشود و یا به عبارت بهتر برای فعلهای عادی از این وزنها استفاده میکنیم.
حال اگر فعلی با شرایط خاص (حروف تکراری – حروف عله) داشتیم، باز هم از این وزنها استفاده میشود ولی به خاطر تغییراتی که روی کلمه رخ میدهد، انگار وزن متفاوتی استفاده شده است که در این بخش به این موارد میپردازیم:
۱: اسم مکان بر وزن "مفلّ"
اگر فعلی مانند (مَرَّ: عبور کرد) داشته باشیم، به راحتی مشخص است که ریشه آن (مرر) بوده و یک حرف تکراری است، حال اگر این فعل بر وزن (مَفعَل) برده شود به صورت (مَمرَر) میشود که در نهایت با تغییراتی که روی آن رخ میدهد به صورت (مَمَرّ : راهرو – گذرگاه) تبدیل میگردد.
در نتیجه میتوان گفت وزن «مَفَلّ» یکی از وزنهای فرعی اسم مکان است. مانند:
- مَقَرّ: قرار گاه
۲: اسم مکان بر وزن "مَفال" و "مَفعَی"
اگر فعلی داشته باشیم که یکی از حروف اصلی آن (و – ا – ی) باشد (مانند قال – عیش) در زبان عربی به این فعلها «معتل» گفته میشود که آشنایی و بررسی این فعلها و رفتار آنها در عربی نظام جدید جزء موارد حذف شده میباشد، ولی این فعلها وقتی بر وزنهایی که در قسمتهای بالا برای اسم مکان ذکر کردیم بروند اسم مکانهایی میسازند که برخی از آنها (مانند مطار: فرورگاه) در کتاب درسی شما بارها استفاده شده است، لذا در این قسمت بدون اینکه بخواهیم وارد جزئیات ساختاری اسم مکانهایی که از فعلهای معتل ساخته شده بشویم، فقط آنها را به عنوان وزنهای فرعی اسم مکان حفظ میکنیم.
- وزن «مَفال» ← مطار – مزار – مکان
- وزن «مَفعَی» (به صورت مفعا خوانده میشود) ← مرعی – مأوی
۳: اسم مکان بر وزن "مَفال" و "مَفعَی"
اگر فعلی داشته باشیم که یکی از حروف اصلی آن (و- ا-ی) باشد (مانند قال – عیش) در زبان عربی به این فعلها «معتل» گفته میشود که آشنایی و بررسی این فعلها و رفتار آنها در عربی نظام جدید جزء موارد حذف شده میباشد، ولی این فعلها وقتی بر وزنهایی که در قسمتهای بالا برای اسم مکان ذکر کردیم بروند اسم مکانهایی میسازند که برخی از آنها (مانند مطار : فرورگاه) در کتاب درسی شما بارها استفاده شده است، لذا در این قسمت بدون اینکه بخواهیم وارد جزئیات ساختاری اسم مکانهایی که از فعلهای معتل ساخته شده بشویم، فقط آنها را به عنوان وزنهای فرعی اسم مکان حفظ میکنیم.
وزن «مَفال» مانند: مطار – مزار – مکان
وزن «مَفعَی» (به صورت مفعا خوانده میشود) مانند: مرعی – مأوی
۴: اسم مکان از فعلهای ثلاثی مزید
روش ساختن اسم مکان از فعلهای ثلاثی مزید در کتابهای درسی نظام جدید مطرح نشده و از این جهت ما هم قصد آموزش آن را نداریم، فقط در این قسمت به ذکر این نکته بسنده میکنیم که در کتابهای درسی شما کلمات زیر به عنوان اسم مکان و با معنای اسم مکان به کار رفتهاند ولی نیاز به دانستن روش ساختن آنها ندارید:
- مُستَوصِف: بیمارستان (درمانگاه)
- مُستَشفَی: بیمارستان
- مُستَنقَع: مرداب
- مُختَبَر: آزمایشگاه
مشاوره رایگان و رفع اشکال
در صورت نیاز به مشاوره و راهنمایی بیشتر در باکس پایین اطلاعات خود را وارد کرده تا مشاورین تیم آکادمی عربی خیلی سریع با شما تماس گیرند.
همچنین میتوانید نظرات خود را در قسمت دیدگاهها برای ما بنویسید؛ و برای رفع اشکال درسی خود عضو سوپر گروه رفع اشکال رایگان آکادمی عربی شوید.
درخواست مشاوره رایگان

مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
۶ روش یادگیری و حفظ ترجمه لغات عربی
ترجمه لغات عربی و یادگیری آنها یکی از چالشهای مهم برای دانشآموزان در مقاطع مختلف تحصیلی و به ویژه برای دانشآموزان کنکوری است، در این مقاله از آکادمی عربی چند راهکار مؤثر برای یادگیری و حفظ لغات عربی آورده شده است.
روش 10 ثانیهای حل سوالات ترجمه عربی به فارسی
مضاف و مضاف الیه در عربی + 5 تمرین با پاسخ تشریحی
موصوف و صفت در زبان عربی + 10 تمرین با پاسخ تشریحی
انواع اسم در عربی + 10 تمرین با پاسخ
مبتدا و خبر در عربی و انواع آن + 20 تمرین با پاسخ تشریحی
1 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
مهم نبود بیشتر توضیح ده