همه چیز درمورد اسم فاعل و اسم مفعول در عربی
شاید شما هم جز افرادی باشید که این سوال برایشان به وجود آمده: چه فرقی میان اسم فاعل و اسم مفعول با فاعل و مفعول در عربی وجود دارد؟
در این مقاله از آکادمی عربی قصد دارم تا تفاوت این دو مبحث، راه تشخیص و ساختار هر کدام از آنها را نیز به شما نشان دهم.
دانش صرف در عربی
در عربی دانشی به نام “صرف” وجود دارد. کار این دانش چیست؟ به این میپردازد که ظاهر کلمه به تنهایی و بدون توجه به کلمات قبل و بعدش، چه ویژگیهایی دارد.
میخواهم فرضیهای را بیان کنم که ممکن است کمی غیر واقعی به نظر برسد.
صرفا بعنوان یک مثال برای نقش بندی بهتر در ذهنتان از من بپذیرید.
فرض کنید در یک روز طوفانی درِ خانهتان به صدا در میآید! سوالاتی به ذهنتان خطور میکند:
آیا باد در را به صدا در آورد؟ یا یک انسان پشت در است؟ چند نفرند؟ خانم است یا آقا؟ اخلاقشان چگونه است؟ انعطاف پذیرند یا خجالتی؟ میشناسیشان یا غریبه اند؟
آیا با تغییر جایگاه اجتماعیشان خودشان هم تغییر می کنند یا همان گونه که بودند باقی می مانند؟
(قطعا با شنیدن صدای در، فوراً اقدام به باز کردن آن می کنیم و نیازی به این سوالات نداریم ولی خب مثال است دیگر!)
با توجه به موارد بالا به مثال زیر توجه کنید:
رأیتُ الطالبَ یُطالعُ فی المکتبة.
ویژگی ظاهری “الطالب” (بدون توجه به جمله): اسم، مفرد، مذکر، اسم فاعل مجرد، معرَّف به ال، معرب
اسم فاعل و اسم مفعول مربوط به علم صرف می شوند و برای تشخیصشان نیازی نیست حتما در جمله وجود داشته باشند.
مثل: «طالب» که چون بر وزن فاعِل است اسم فاعل و «مطلوب» در وزن مَفعول و اسم مفعول است. (توضیح مفصلی دارد که پیشتر به آن میپردازیم).
اما دانش دیگری وجود دارد به نام نحو که در مورد جایگاه کلمه در جمله بحث میکند.
فرض کنید مردی را در بانک و در محل کارش میبینید که در باجه 3 نشسته است؛ از جایگاهش میفهمید که او کارمند بانک است یا کسی را میبینید که پشت میزی بزرگ در کنار پنجره بر صندلی تکیه داده است؛ متوجه میشوید که او رئیس بانک است.
با توجه به جایگاه آنها نقش یا شغلشان را تشخیص دادهاید. حال به مثال زیر دقت کنید:
مثال: قَرَأ علیٌّ الکتابَ.
با توجه به اینکه «علیٌّ» بعد از فعل «قَرَأ» آمده و انجام دهنده آن است، نقش «فاعِل» به آن اختصاص می یابد و همچنین فعل «قَرَأ» عملی است که بر«الکتابَ» وارد شده (“خواندن” روی “کتاب” اعمال شده است.)
و الکتاب در نقش «مفعول به» واقع می شود.
اینم از این!
برویم سراغ توضیح پیشرفته از اسم فاعل در عربی و اسم مفعول در عربی.
(تا اینجا اگه سوالی دارین، توی قسمت دیدگاهها برام بنویسید تا در اولین فرصت جواب بدم)
اسم فاعل در زبان فارسی
اسم فاعل، شخص یا چیزی است که کاری (نویسنده، آموزگار و …) از او سر زده است یا دارای حالتی (شکیبا، زیبا، بینا…) میباشد.
در زبان فارسی به این اسم، صفت فاعلی گفته میشود. و ساختار آن به صورتهای زیر میباشد:
بن مضارع + نده/ گار/ ا/ کار/ ان
مثال: خواننده، آفریدگار، دانا، ستمکار، روان
اسم فاعل در زبان عربی
اسم مشتقی (گرفته شده از فعل یا مصدر) است که از فعلهای ثلاثی مجرد و مزید ساخته میشود. (پیشنهاد میکنیم برای اشنایی بیشتر با نحوه تشخیص افعال ثلاثی مجرد و مزید، مقاله آن را بخوانید) اسمهای مشتق (هر چند کلمه مشتق از کتابهای درسی حذف شده است) اسمهای انعطاف پذیر ما هستند یعنی توانایی این را دارند تا به شکل وزنهای مختلفی درآیند.
مثال: غَفَرَ غافِر، مَغفور، غَفّار
ساختار اسم فاعل در زبان عربی
دو نوع است؛
الف) اسم فاعل مجرد:
اسمی است بر وزن «فاعِل» که از دلِ افعال ثلاثی مجرد خارج می شود. به مثال های زیر دقت کنید:
نَصَرَ (یاری کرد) / ناصِر (یاری کننده)
کَتَبَ (نوشت) / کاتِب (نویسنده)
قامَ (برخاست) / قائم ( برخيزنده، برپا)
دَعا (دعوت کرد) / داعي (دعوت کننده)
ب) اسم فاعل مزید:
اسمی است که از فعل های مضارعِ ثلاثی مزید ساخته می شوند و مراحل ساخت آن به شرح زیر می باشد:
- بجای حرف مضارعه، میم مضموم «مُ» قرار می دهیم.
- به حرف یکی مانده به آخر، کسره «ﹻ» می دهیم.
مثال:
یُعَلِّمُ / مُعَلِّم (معلم)
یُرشِدُ / مُرشِد (راهنما)
یُرافِقُ / مُرافِق (همراه)
روش ساختن اسم فاعل از فعل ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید
آموزش عربی کامل و فشرده با دورهی تیتان
تیتان پایه یازدهم انسانی
دوره جامع تیتان یازدهم انسانی ویژه آموزش کامل عربی پایه یازدهم انسانی است. عربی یازدهم به نوعی حد وسط متوسطه…
تیتان پایه دهم ریاضی و تجربی
اصلاً اغراقآمیز نیست اگر بگوییم مهمترین کتاب درسی عربی دوران تحصیل شما “عربی دهم ریاضی و تجربی” است. از…
اسم مفعول در فارسی
مفعول یا همان صفت مفعولی اسمی را توصیف میکند که کاری روی آن انجام شده یا حالتی را پذیرفته باشد. به ساختار آن توجه کنید:
بن ماضی فعل + ﮫ
بن ماضی فعل + ﮫ + شده
مثال: نوشته / نوشته شده
به این «نوشته» دقت کنید.
به این متن «نوشته شده» دقت کنید.
به صورت «خراشیده» اش نگاه کردم.
اسم مفعول در زبان عربی
اسم مشتقی است که از فعلهای ثلاثی مجرد و مزید ساخته میشود.
ساختار اسم مفعول در زبان عربی
دو نوع اسم مفعول داریم:
الف) اسم مفعول مجرد:
اسمی است بر وزن «مفعول» که از فعل ثلاثی مجرد ساخته میشود. اسم مفعول تنها از فعلهای متعدی ساخته میشود. (به مبحث لازم و متعدی مراجعه شود) به مثالهای زیر دقت کنید:
نَصَرَ (یاری کرد) / مَنصور (یاری شده)
کَتَبَ (نوشت) / مکتوب (نوشته شده)
دَعا (دعوت کرد) / مَدعُو (دعوت شده)
ب) اسم مفعول مزید:
اسمی است که از فعلهای مضارعِ ثلاثی مزید ساخته میشود و مراحل ساخت آن به شرح زیر میباشد:
- بجای حرف مضارعه، میم مضموم «مُ» قرار میدهیم.
- به حرف یکی مانده به آخر، فتحه «ﹷ» میدهیم.
مثال:
یُعَلِّمُ / مُعَلَّم (تعلیم داده شده)
یُرشِدُ / مُرشَد (راهنمایی شده)
یُرافِقُ / مُرافَق (همراهی شده)
نکات مهمی که از این مبحث باید یاد گرفته باشیم تشخیص اسم فاعل و تشخیص اسم مفعول یعنی ساختار اسم فاعل در عربی و ساختار اسم مفعول در عربی و چگونگی ترجمه آنها به فارسی میباشد.
در زبان عربی اسمهای مشتق دیگری وجود دارد که در مقالههای بعدی به آن میپردازم.
با ما همراه باشید…
میماس پایه یازدهم انسانی، آموزش قواعد
فرقی ندارد دانش آموز پایه چندم باشید و چه رشتهای، تقریباً از هر 100 نفری که درباره درس عربی نظر…
میماس پایه دهم ریاضی و تجربی، آموزش قواعد
فرقی ندارد دانش آموز پایه چندم باشید و چه رشتهای، تقریباً از هر 100 نفری که درباره درس عربی نظر…
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
راهنمای حل سوالات ترجمه عربی
مضاف و مضاف الیه در عربی
موصوف و صفت در زبان عربی
انواع اسم در عربی و نحوه تشخیص آن
مبتدا و خبر در عربی و انواع آن
فعل مستقبل در زبان عربی
25 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام عرض خسته نباشید به شما دوست عزیز!
مقالهی بسیار مفید و آموزندهای بود… فقط سوالی داشتم
توی بخش “اسم فاعل در زبان فارسی” در مثال هایی که زده شد ، “آفریدگار” هم ذکر شد… سوال من این بود که مگه “آفرید” بن ماضی نیستش؟ پس چطوری تونسته با “گار” ترکیب بشه و اسم فاعل بسازه؟
سلام، خیلی خوشحالیم که براتون مفید بوده.
درمورد سوالتون:
آفریدگار مترادف آفریننده یعنی کسی که عمل آفرینش رو انجام داده که معادل صفت فاعلی فارسی و اسم فاعل عربی میشه
واقعا عالی بود ممنون
یک سوال داشتم که رفع شد
سلام ممنون . یک مروری خیلی عالی بر مطالب گذشته
سلام امیرِ عزیز.
خوشحالیم که برات مفید بوده
خیلی خوب و مفید بود تشکرررر????????
سلام
کدام یک اسم فاعل هست؟ با دلیل
مُنتَظِر
عُمَلا
سلام، منتظر اسم فاعل هست
عملاء جمع مکسر عمیل و اسم فاعل نیست
امیر اسم فاعله؟
سلام سینای عزیز
خیر، امیر اسم فاعل نیست.
میتونین توی این گروه رفع اشکال عربی عضو بشین و از طریق گروه سوالاتتون رو بپرسین:
https://t.me/arabiacademy_gp
سلام ببخشید فاعل با اسم فاعل فرق داره
مثلا اگر یک اسم انسان بیاره که بر وزن فاعل نباشد و از ما فاعلو بخواد باید همون اسم انسانو بنویسیم
واگر اسم فاعل خواست طبق قواعد درس باید بریم درسته؟
بله کاملا درسته
اسم فاعل مربوط به ساختار اسم هست و به نقش اون ربطی نداره
مثلا طالب چون بر وزن فاعل هست اسم فاعل به حساب میاد
ولی در جمله « یذهب علی » اسم علی صرفنظر از ساختارش نقش فاعل داره
راستی برای رفع اشکال درسی عربی میتونی عضو گروه تلگرام آکادمی عربی هم بشی.
سلام .برای اینکه بتونیم تشخیصشون بدیم چه طور میتونیم این کاروبکنیم؟؟؟
سلام فاطمه جان
سوالات رو میتونی توی گروه تلگرام رفع اشکال آکادمی عربی بذاری برامون
اونجا جوابت رو میدیم خیلی زود
https://t.me/arabiacademy_gp
خیلی خلاصه خوبی بود و من تیتان ازتون تهیه کردم واقعا عالی بود????????
مرررسی از انرژی خوبتون.
موفق باشی رفیق.
سلام خیلی ممنون خیلی خوب و مفید بود
خیلی خوشحالم که براتون مفید بوده :)
با تشکر از توضیحات عالیتون خسته نباشید
خوشحالیم که مفید بوده براتون
خیلی خلاصه خوبی بود و من تیتان ازتون تهیه کردم واقعا عالی بود????????
چقدرر عاالی.
موفق باشی رفیق
خیلی ممنون عالی بود
یک سوال داشتم که رفع شد
سلام شبتون بخير
سوال من اينه كه اسم فاعل ومفعول زمان بخصوصي داره يعني
غايب است يا مخاطب
8اسم فاعل در عربی برای عمل کردن یعنی برای اینکه مثل فعلش عمل کند اگر فعلش لازم باشد فقط نیاز به فاعل دارد و اگر از فعل متعدی گرفته باشیم به مفعول هم نیاز دارد و برای عمل کردن و اینکه فاعلش را رفع بدهد و مفعولش را نصب بدهد چنانچه ان اسم فاعل همراه الف و لام باشد مثل الکاتب یا القائم یا الجالس مثلا بدون هیچ قید و شرطی مثل فعلش عمل میکند ولی اگر بدون الف و لام باشد با شرایطی عمل میکند پس اگر اسم فاعل بخواهد علاوه بر رفع فاعل مفعول هم نصب بدهد باید اولا دلالت بر زمان حال یا اینده کند نه گذشته دوم اینکه بایدی تکیه بر یکی از شش چیز کند یا تکیه بر نفی یعنی قبلش نفی باشد مثل ما قائم زید یا تکیه بر استفهام مثل هل جالس عمرو یا بهتر بگوییم هل ضارب زید صدیقه ایا زید زننده است دوستش را یا تکیه بر ذوالحال کند یا تکیه بر موصوف کند یا تکیه بر ندا کند مثل یا طالعا جبلا ای بالا رونده از کوه… و اگر اسم فاعل بخواهد فاعل را رفع بدهد فقط اگر فاعل ضمیر مستتر باشد بدون هیچ شرطی انرا رفع میدهد مثل ضاربک جاء یا رأیت ضاربک امس که ضمیر درونش فاعلش است و اگر اسم ظاهر و یا ضمیر بارز را رفع بدهد فقط به شرط تکیه بر یکی از ان چند چیز فوق نیاز دارد خلاصه اسم فاعل از بین مشتقات غوغایی بپا کرده اسم فاعل نمیتواند به فاعل خودش اضافه بشود مگر بطور استثناء بله به مفعولش میتواند اضافه بشود بین اسم فاعل و معمولش میتوان فاصله انداخت برای تحقق اسم فاعل نیاز به صاحب فعل و حدث داریم و اینکه صفت و حدثی از او سر بزند و ان حدث باید حدوثی و مقطعی باشد نه ثبوتی مثل جالس باشد نه مانند حسن در زید حسن الوجه یعنی زید صورتش نیکو است که صفت مشبهه است و با مانند فرس ضامر یعنی اسب لاغر که ضامر گر چه صفت و حدث است ولی دائمی است نه مقطعی پس ضامر اسم فاعل نیست گر چه به صیغه اسم فاعل باشد و در مانند جاء قاسم گر چه قاسم اسم فاعل است ولی علم شده و نام شخصی واقع شده لذا عمل کننده نیست ووووو