فعل معلوم و مجهول عربی

فعل معلوم و فعل مجهول در زبان عربی
قبل از خواندن این مبحث نیاز داریم تا مبحث جمله فعلیه و بعد از آن فعل های لازم و متعدی را بدانیم چراکه مجهول شدن یک فعل، به متعدی بودن آن بستگی دارد؛ پس پیشنهاد می کنم قبل از خواندن این مبحث، پیش نیاز آن را حتما در مقالات دیگرمان بخوانید.
فهرست مطالب
فعل معلوم در عربی
فعل معلوم فعلی است که فاعل یا انجام دهنده آن مشخص باشد به مثال زیر دقت کنید:
فَتَحَ الطّالبُ بابَ الصَّفّ: دانش آموز در کلاس را گشود.
“فَتَحَ” فعل معلوم است چرا که فاعل آن یعنی “الطالبُ” مشخص است.
فعل مجهول در عربی
فعل مجهول فعلی است که فاعل آن مشخص نیست و مفعول جانشین فاعل میشود که به آن نائب فاعل گفته میشود.
مثال:
فُتِحَ بابُ الصَّفِ: در کلاس گشوده شد.
“باب” در جمله اول نقش مفعول را داشت که با حذف فاعل و نامشخص شدنش در مثال دوم، نقش نائب فاعل را به خود گرفت.
آموزش مجهول کردن فعل در عربی
چگونه فعل معلوم را به فعل مجهول تبدیل کنیم؟
- تغییر دادن حرکات فعل
الف) فعل ماضی
حرف اول ﹹ میگیرد
دومین حرف اصلی ﹻ میگیرد
حروف حرکت دار قبل از دومین حرف اصلی ﹹ می گیرند
فَتَحَ فُتِحَ اِستَخدَمَ اُستُخدِمَ
ب) فعل مضارع
حرف اول ﹹ می گیرد
دومین حرف اصلی ﹷ می گیرد
یَفتَحُ یُفتَحُ یَستَخدِمُ یُستَخدَمُ
آموزش مجهول کردن فعل مضارع
چگونه جمله معلوم را به جمله مجهول تبدیل کنیم؟
- ابتدا فاعل و مفعول را در جمله مشخص کنید:
کَتَبَ علیٌّ رسالةً.
فاعل مفعول
- فاعل را حذف کنید.
کتب رسالةً
- مفعول را با علامت های مرفوعی به جای فاعل قرار دهید. (مفعول نائب فاعل میشود)
کتب رسالةٌ
- فعل را طبق فرمولهای گفته شده مجهول کنید.
کُتِبَ رسالةً
- فعل مجهول را از نظر مذکر و مونث با نائب فاعل مطابقت دهید.
کُتِبَت رسالةٌ
مونث مونث
3 نکته مهمی که باید در مورد جملات مجهول بدانیم
- فعل مجهول با استفاده از فعل کمکی “َشدن” با توجه به زمان فعل اصلی ترجمه میشود.
- در فعل مجهول فاعل ناشناس است و فعل به نائب فاعل نسبت داده می شود که در واقع همان مفعول در فعل معلوم بوده است.
- است و فعل به نائب فاعل نسبت داده می شود که در واقع همان مفعول در فعل معلوم بوده است.
- فعل معلومی که قرار است به فعل مجهول تبدیل شود حتما باید متعدی باشد.
تشخیص فعل معلوم و فعل مجهول
- تشخیص فعل مجهول در تستهای ترجمه تکنیکی بی نظیر برای رسیدن به جواب موردنظر یا رد گزینه می باشد و چه بسا با همین یک کلید به جواب درست دست یابیم.
- این مبحث به صورت سوالی مستقیم در تستهای قواعدی کنکور دیده میشود و شاهد طرحهای مختلف سوال از آن بودهایم.
مثلا در کنکور 1400 قسمت دفترچه عمومی با سوال «عیّن الصّحیح فی البناء للمجهول» مواجه شدیم. هدف از طرح این سوال دانستن چگونگی طرز ساخت فعل مجهول چه در زمان ماضی و چه مضارع میباشد و اینکه آیا فعلِ درستی از لحاظ متعدی بودن یا نبودن برای مجهول شدن استفاده شده است یا خیر؟
- در قسمت «الإعراب و التّحلیل الصرفی یک فعل» باید بتوانیم تشخیص دهیم که فعل مورد نظر در متن، معلوم است یا مجهول.
در تحلیل صرفی کنکور سال 98، در گزینه 3، فعل «تُؤثّر» را بعنوان فعل مجهول قرار داده است. اگر جدول بابهای ثلاثی مزید را بدانیم و جمله متن را ترجمه کنیم، متوجه میشویم که این فعل معلوم است و فاعل دارد؛ درست است که با ضمه شروع شده اما این علامت برای مجهول بودن یک فعل کافی نیست. بنابراین این گزینه به راحتی رد میشود.
در قسمت «ضبط حرکات» اگر فعل، مجهول باشد که از طریق ترجمه جمله می توان به این تشخیص رسید،در اینصورت باید از خودمان بپرسیم: آیا به درستی حرکت گذاری شده است یا خیر؟! چرا که فعلهای مجهول حرکات خاص خود را دارند. یا ممکن است فعلی معلوم باشد اما علامتهای فعل مجهول را به خود گرفته باشد.
مثلا در طرح سوال «عیّن الخطا فی ضبط حرکات الکلمات»، در گزینهای چنین جملهای آمده است: «بلادُنا غنیّةٌ بالنِّفط و هی “تُصدَّرُ” قسماً مهمّاً منه الی البَلَدانِ الصّناعیّة: کشور ما بی نیاز از نفت است؛ او بخش مهمی از آن را به کشورهای صنعتی “صادر میکند”»
فعل «تُصدَّرُ» حرکات فعل مجهول را به خود گرفته است حال آنکه در ترجمه معلوم است، بنابراین در حرکت گذاری خطا دارد.
(البته که ترجمه را برایمان قرار نمیدهند و ما خودمان باید از طریق ترجمه، معلوم یا مجهول بودن فعلی را تشخیص دهیم)
- همچنین در امتحانات پایان ترم و امتحانات نهایی که سوالات به صورت تشریحی میباشد برای ترجمه و جواب دادن به قاعد این مبحث، دانستن طرز ساخت و چگونه ترجمه شدنش ناجی ما در گرفتن ریز نمرات میشود.
اگر دقت کرده باشید از موضوع معلوم و مجهول در تمام بخش های کنکور میتوان استفاده کرد؛ بنابراین مبحثی ارزشمند و مهم به حساب میآید.
برای اینکه خیالتان از عربی کنکور انسانی راحت باشد میتوانید از پکیج طرح جامع انسانی به تدریس استاد مهدی ترابی استفاده کنید.
حال برای اینکه فعل معلوم و مجهول را بیشتر درک کنیم بخشی از ویدئوی حاضر را تماشا کنید که توضیحات آن در قسمت زیرین درج شده است.
آموزش تشخیص فعل معلوم و مجهول
تفاوت فعل معلوم و مجهول در عربی
این بار میخواهیم با هم درباره تفاوت فعل مجهول و معلوم و کاربرد آنها در جمله صحبت کنیم، که در کدام جملات به فعل مجهول و در کجا به فعل معلوم نیاز داریم، پس با ما همراه باشید تا در آکادمی عربی استاد مهدی ترابی این موضوع را با هم بررسی کنیم و تست به تست عربی یاد بگیرید. بسیاری از دانش آموزان سوال میکنند ازکجا بفهمیم در چه جمله ای فعل معلوم و در چه جمله ای مجهول استفاده کنیم. در ادامه شما میتوانید تست تفاوت فعل معلوم و مجهول عربی را مشاهده نمائید.
حل یک تست کلیدی از تفاوت فعل معلوم و مجهول عربی
سوال
عیّن غیر المناسب للفراغ:
«بعض البضائع الإیرانیّة……….إلی خارج البلاد.»
1)تُصدَّر 2)تُصدِّر
3)صُدِّرت 4)صَدَّرناها
-کدام یک برای جای خالی مناسب نیست. (در این تست از شما میخواهد که تشخیص دهید کدام فعل برای جای خالی مناسب است؟ معلوم یا مجهول ؟)
به ترجمه عبارت توجه کنید :«بعضی کالاهای ایرانی………….به خارج سرزمین»
پاسخ
در گزینه «1» فعل ( تُصَدَّرُ) مجهول است به معنی ( صادر می شود) که اگر در جای خالی قرار گیرد ، ترجمه جمله صحیح است.
نکته: در یادگیری و درک تفاوت فعل معلوم و مجهول عربی باید بدانید، فعل مضارعی که اولش با ـُـ شروع شده است و یکی مانده به آخر ـَـ دارد ، فعل مجهول میباشد.
در گزینه «2» فعل (تُصدِّر) فعل معلوم است که به صورت (صادر می کنی/ صادر می کند) ترجمه می شود که با توجه به اینکه درباره (کالاهای ایرانی) صحبت میکند، حالت غایب برای ترجمه فعل در نظر گرفته میشود ولی باز هم این فعل نمیتواند ترجمه جمله را کامل کند.(بعضی کالاهای ایرانی صادر می کند به خارج سرزمین.×)بنابراین پاسخ تست ، همین گزینه است.
تذکر: لازم است بدانید فعل مضارع« تصدّر» میتواند در صیغه «للغائبة : مفرد مونث غایب» یا «للمخاطب: مفرد مذکر مخاطب» باشد که این موضوع از طریق توجه به ترجمه جمله قابل تشخیص است.
در گزینه «3» نیز فعل «صُدِّرت» ماضی و مجهول است و معنی آن «صادر شد – صادر شده است» میباشد که برای ترجمه جمله و تکمیل جای خالی مناسب است و پاسخ تست نمیباشد.
نکته: «صُدِّرت» فعل ماضی است، فعل ماضی اگر اولش ـُـ داشته باشد حتما فعل مجهول میباشد و نیازی به بررسی کردن علامت ماقبل آخر نیست و قطعا فعل معلوم نیست.
در گزینه «4»، فعل «صَدَّرنا» به همراه مفعولش، یعنی ضمیر متصل «ها» آمده که به صورت (صادر کردیم آنها را صادرکردیمش) ترجمه میشود و بنابراین برای تکمیل جای خالی صحیح است.
نکته:«ها» که به آخر «صَدَّرنا» چسبیده است مفعول میباشد، بنابراین ضمیری که به طور زائد به فعل میچسبد و مربوط به صرف فعل و صیغه فعل نیست، نقش مفعول دارد.
نکته کلیدی:
فعل گزینه «2» برای صحیح بودن باید همراه با یک مفعول باشد و چون مفعولی وجود ندارد یا باید از فعل مجهول استفاده کنیم و یا از فعل معلوم همراه با مفعول استفاده شود، بنابراین پاسخ این تست گزینه «2» است.
کلام آخر:
باتوجه به اهمیت مبحث معلوم و مجهول عربی در کنکور سراسری شما میتوانید برای یادگیری گستردهتر و دقیق تر در دوره تیتان دهم مشترک و دوره تیتان دهم انسانی آموزش ببینید.
دورهی تیتان، آموزش کامل عربی شامل ترجمه متن کتاب درسی، قواعد، لغات و تمارین کتاب درسی است که در آکادمی عربی ویژه هر پایه تحصیلی آماده شده است. در صورت نیاز به مشاوره و راهنمایی نیز میتوانید با ما در ارتباط باشید.
مشاوره رایگان و رفع اشکال
در صورت نیاز به مشاوره و راهنمایی بیشتر در باکس پایین اطلاعات خود را وارد کرده تا مشاورین تیم آکادمی عربی خیلی سریع با شما تماس گیرند.
همچنین میتوانید نظرات خود را در قسمت دیدگاهها برای ما بنویسید؛ و برای رفع اشکال درسی خود عضو سوپر گروه رفع اشکال رایگان آکادمی عربی شوید.
درخواست مشاوره رایگان

مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
۶ روش یادگیری و حفظ ترجمه لغات عربی
ترجمه لغات عربی و یادگیری آنها یکی از چالشهای مهم برای دانشآموزان در مقاطع مختلف تحصیلی و به ویژه برای دانشآموزان کنکوری است، در این مقاله از آکادمی عربی چند راهکار مؤثر برای یادگیری و حفظ لغات عربی آورده شده است.
دیدگاهتان را بنویسید