حروف مشبّهة بالفعل در عربی

حروف مشبّهة بالفعل چیست؟

در زبان عربی حروف‌هایی وجود دارند که وارد جمله اسمیه می‌شوند که هر کدام از آنها هدفی دارند. (اگر در موضوع جمله اسمیه مشکل دارید می‌توانید اینجا کلیک کرده و مقاله جمله اسمیه را مطالعه کنید) این حروف مأموریتی دارند؛ اینکه نقش و اعراب مبتدا و خبر را تغییر دهند و این موضوع که با چه هدفی می‌آیند را جلوتر متوجه دلیل آن می‌شوید.

به این حروف، حروف مشبّهة بالفعل می‌گویند که در این مقاله قصد داریم آنها و کاربردشان در جمله را بشناسیم و بفهمیم چرا یادگیری این مبحث مهم است همچنین در انتها برای یادگیری بهتر یک تمرین از این درس حل می‌کنیم. 

انواع حروف مشبّهة بالفعل:

• «إنَّ: همانا، به درستی که»
• «أنَّ: که»
• «لیتَ: کاش»
• «لعلَّ: شاید»
• «کأنَّ: گویی که، گویا، شبیه»
• «لکنَّ: ولی»

یک جمله اسمیه را در نظر بگیرید. مثلا:

• اللهُ علیمٌ

الله: مبتدا و مرفوع / علیمٌ: خبر و مرفوع 

حال یکی از حروف مشبهة بالفعل وارد این جمله می‌شود.

• إنَّ اللهَ علیمٌ

چه اتفاقی افتاد؟ مبتدا و خبر نقششان تغییر کرد. به این صورت:

إنَّ: حرف مشبَّة بالفعل / اللهَ: اسم إنَّ و منصوب / علیمٌ: خبر إنَّ و مرفوع

بنظر باید متوجه تغییرات شده‌ باشید؛ البته باید دقت داشت که خبر، تنها نقشش تغییر می‌کند اما اعرابش مرفوع باقی می‌ماند.

* باید در نظر داشت که اعراب (مرفوع، منصوب، مجرور) برای دانش آموزان رشته ریاضی و تجربی کاربردی ندارد و نیازی به یادگیری آنها نیست و فقط کافی است تغییر نقش را بدانند. این بخش مربوط به دانش آموزان انسانی و معارف می‌باشد.*

و اما حروف مشبَّهة بالفعل با چه هدفی می‌آیند و به عبارتی کاربردشان در جمله چیست؟

کابرد حروف مشبَّهة بالفعل:

ابتدا با «إنَّ» شروع می‌کنیم:

۱) از بین حروف مشبّهة بالفعل، حرف «إنَّ» برای تاکید جمله و در ابتدای جمله می‌آید که به صورت «قطعاً، همانا، به درستیکه، بی‌گمان» ترجمه می‌شود.

• «إنَّ اللهَ لا یُضیعُ أجر المحسنین.» 
• ترجمه: بی‌گمان خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمی‌کند.

۲) «أنَّ» نیز در حروف مشبّهة بالفعل به معنای «که» است و دو جمله را به هم ربط و پیوند می‌دهد.

• قالَ أعلَمُ أنَّ اللهَ علی کُلِّ شیءٍ قدیر.ٌ
• ترجمه: گفت می‌دانم که خدا بر هر چیزی تواناست.

۳) «کأنَّ» به معنای «گویی» و «مانند» است و در جمله نشانه «تشبیه» و گاهی «ظنّ و تخمین» می‌باشد.

• «کأنَّ الیاقوتُ و المرجانُ.»
• ترجمه: آنان همچون یاقوت و مرجان هستند.

۴) کلمه «لکنَّ» از بین دیگر حروف مشبّهة بالفعل به معنای «ولی» است و برای تکمیل پیام جمله، برطرف کردن ابهام از جمله قبلی و رساندن منظور دقیق و کامل استفاده می‌شود.

• إنَّ الله لذو فضلٍ علی الناس و لکنَّ أکثر الناس لایشکرونَ.
• ترجمه: بی‌گمان خدا دارای بخشش بر مردم است ولی بیشتر مردم سپاسگزاری نمی‌کنند.

۵) نوع دیگر از حروف مشبّهة بالفعل «لیتَ» است که به معنی «کاش» و بیانگر آرزوست و همچنین نشانه حسرت یا آرزوی محال است.

• «یا لیتنی کُنتُ تراباً.»
• ترجمه: ای کاش من خاک بودم.

۶) مدل آخر از حروف مشبّهة بالفعل «لعلَّ» می‌باشد که مفهوم «رجاء: امیدواری» را می‌رساند.

• «لعلّکم تعقلونَ»
• ترجمه: امید است شما بیندیشید.

پیش‌نیاز مبحث حروف مشبّهة بالفعل چیست و چرا درس حروف مشبَّهة بالفعل حائز اهمیت است؟

برای اینکه این مبحث را متوجه شوید ابتدا باید مبحث جمله اسمیه و انواع اعراب (انسانی) را بخوانید. دلیل اهمیت این مبحث این است که آن می‌تواند در تمام بخش‌های کنکور (ترجمه، تحلیل صرفی، ضبط حرکات، قواعد) استفاده شود. برای درک بهتر این درس، بهتر است یک تست حل کنیم:

نمونه تست مبحث مشبّهة بالفعل

عَیِّن الصَّحیح:

۱. قالَ أعلَمُ أنَّ اللهَ علی کُلِّ شیءٍ قدیر: اسم أنَّ – خبر أنَّ

۲. إنَّ اللهَ لا یُضیعُ أجرَ المُحسنینَ: اسم إنَّ – خبر إنَّ

۳. لیتَ مهدیّاً فائز فی المسابقة کرة المنضدة: اسم لیتَ – خبر لیتَ

۴. کأنَّ المشتری متردِّدٌ فی شراء البضاعة: اسم کأنَّ – خبر کأنَّ

پاسخ: گزینه 4

دلیل رد گزینه‌ها:

گزینه 1: خبر أنَّ کلمه «قدیرٌ» می‌باشد که مرفوع است، کلمه «کُلّ» مجرور به حرف جر و کلمه «شیءٍ» مضاف‌الیه می‌باشد.

گزینه 2: خبر إنَّ «لا یُضیعُ» می‌باشد و کلمه «أجرَ» مفعول به است.

گزینه 3: خبر لیتَ «فائزٌ» است چرا که «المسابقة» مجرور به حرف جر است.

کلام اخر: 

برای آموزش بیشتر مبحث حروف مشبّهة بالفعل میتواند دوره تیتان دوازدهم انسانی مشاهده فرمایید .

همچنین دوره‌های تیتان آکادمی عربی برای تمامی پایه‌ها هفتم تا دوازدهم به آموزش جامع عربی که شامل لغات، ترجمه متن کتاب درسی، قواعد و حل تمرین‌های کتاب پرداخته است.