مضاف و مضاف الیه در عربی
مضاف و مضاف الیه یکی از ساختارهای مهم در زبان عربی است که برای بیان مالکیت، تعلق یا ارتباط میان دو اسم به کار میرود. این ترکیب از دو بخش اصلی تشکیل میشود: مضاف و مضاف الیه. هر کدام از این دو نقش خاصی دارند که در ادامه بهطور کامل توضیح داده میشود.
فهرست مطالب
مضاف در عربی چیست؟
کلمهای است که معنای آن به تنهایی کامل نیست و برای تکمیل معنا نیاز به کلمه دیگری دارد که مضافالیه نامیده میشود.
مثال مضاف در عربی:
کتابُ الطّالبِ: کلمه «کتاب» به تنهایی کامل نیست و نیاز دارد که مشخص شود این کتاب متعلق به چه کسی است.
مضاف الیه در عربی پیست؟
مضاف الیه، کلمهای است که به مضاف اضافه میشود و معنای آن را مشخص میکند.
مثال مضاف الیه در عربی:
در جمله بابُ البیتِ، کلمه «البیتِ» مضافالیه است که مشخص میکند این درب، متعلق به خانه است.
نکته:
ترکیب مضاف و مضافالیه یک رابطه بین دو اسم ایجاد میکند که اسم دوم (مضافالیه) همیشه به حالت مجرور است.
تمرین 1:
در جملات زیر، مضاف و مضاف الیه را مشخص کنید:
1- بابُ المسجدِ مفتوحٌ.
2- قرأتُ کتابَ المعلّمِ.
3- فی غرفةِ الطّالبِ کرسیٌّ.
ویژگیهای مضاف و مضافالیه
مضاف و مضاف الیه هر کدام دارای خصوصیات و ویژگیهای خاصی هستند که در ادامه به بررسی ویژگی هرکدام میپردازیم:
ویژگیهای مضاف در عربی:
1- مضاف نمیتواند “ال” بگیرد.
مثال:
کتابُ الطّالبِ (صحیح)، الکتابُ الطّالبِ (نادرست).
2- مضاف نمیتواند تنوین بگیرد.
مثال:
بابُ بیتٍ (صحیح)، بابٌ بیتٍ (نادرست).
3- اعراب مضاف بر اساس نقش آن در جمله تغییر میکند.
مثال:
هذا کتابُ الطّالبِ (مرفوع).
رأیتُ کتابَ الطّالبِ (منصوب).
مررتُ بکتابِ الطّالبِ (مجرور).
ویژگیهای مضاف الیه در عربی:
1- مضافالیه همیشه مجرور است.
این جرّ میتواند با کسره یا به وسیله حرف جر یا تنوین ظاهر شود.
مثال:
رأیتُ بابَ البیتِ.
مررتُ بحدیقةِ المنزلِ.
2- مضافالیه ممکن است معرفه یا نکره باشد.
معرفه: کتابُ الطّالبِ.
نکره: بابُ بیتٍ.
انواع ترکیب مضاف و مضافالیه در عربی
مضاف و مضاف الیه در جملات مختلف ترکیبات مختلفی میتوانند ایجاد کنند که در ادامه آنها را بیان میکنیم:
ترکیب ملکی (الإضافة المَلکیة):
این نوع ترکیب نشاندهنده مالکیت است.
مثال:
سیارةُ المعلّمِ: این ترکیب نشان میدهد که ماشین متعلق به معلم است.
ترکیب بیانی (الإضافة البیانیة):
در این ترکیب، مضافالیه اطلاعات بیشتری درباره مضاف میدهد.
مثال:
لباسُ صوفٍ: این ترکیب بیان میکند که لباس از جنس پشم است.
ترکیب زمانی و مکانی (الإضافة الزمانیة والمکانیة):
این ترکیب اضافی، برای بیان زمان یا مکان استفاده میشود.
مثال:
وقتُ الصّلاةِ: زمان نماز.
بابُ المسجدِ: درب مسجد.
اعراب مضاف و مضافالیه در جمله
ترکیب اضافه مضاف و مضاف الیه میتواند اعرابهای مختلفی در جمله داشته باشد که شامل موارد زیر است:
اعراب مضاف:
مضاف بر اساس نقش نحوی خود در جمله اعراب میگیرد:
کتابُ الطّالبِ علی الطّاولةِ. (مرفوع).
رأیتُ کتابَ الطّالبِ. (منصوب).
مررتُ بکتابِ الطّالبِ. (مجرور).
اعراب مضاف الیه:
مضافالیه همیشه مجرور است، چه با کسره یا تنوین.
مثال:
رأیتُ کتابَ رجلٍ.
تمرین 2:
کلمات زیر را اعرابگذاری کنید:
1- هذا کتابُ الطّالبِ.
2- رأیتُ دفترَ المعلّمِ.
3- مررتُ بحدیقةِ المنزلِ..
روش تشخیص مضاف و مضاف الیه در جمله
مضاف همیشه بدون “ال” است و تنوین است.
مضاف الیه معمولاً معرفه است و کلمهای است که بهوسیلهی مضاف به آن اشاره میشود.
مثال تشخیص مضاف و مضاف الیه:
کتاب الطلاب
“کتاب” مضاف است و “الطلاب” مضاف الیه است.
تفاوت مضاف با صفت
ترکیب موصوف و صفت در عربی با مضاف و مضاف الیه دارای تفاوتهایی هست که البته گاهی دانش آموزان در تشخیص آن دچار چالش میشوند.
صفت: ویژگی یا ویژگیهای یک اسم را توصیف میکند.
مضاف: اسم اول در ترکیبهای “مضاف و مضاف الیه” است که رابطهای خاص میان دو اسم ایجاد میکند.
مثال:
کتاب جمیل (صفت)
در این مثال، “جمیل” ویژگی کتاب را توصیف میکند، در حالی که “کتاب الطلاب” یک ترکیب مضاف و مضاف الیه است که نشاندهنده مالکیت است.
پیشنهاد میکنیم برای آشنایی بیشتر با موصوف و صفت حتما مقاله زیر را مطالعه نمایید:
حل چند تست از مضاف و مضاف الیه با جواب
تست 1:
در جمله «کتابُ الطلابِ»، اعراب کدام قسمت صحیح است؟
الف) کتابُ مرفوع، الطلابِ مجرور
ب) کتابُ مجرور، الطلابِ مرفوع
ج) کتابُ منصوب، الطلابِ مجرور
د) کتابُ مجرور، الطلابِ منصوب
پاسخ: الف) کتابُ مرفوع، الطلابِ مجرور
تحلیل: در این ترکیب، “کتاب” بهعنوان مضاف مرفوع است و “الطلابِ” بهعنوان مضاف الیه مجرور است.
تست 2:
در جمله «قلمُ المعلمِ جمیل»، چه رابطهای بین «قلم» و «المعلم» وجود دارد؟
الف) مضاف و مضاف الیه
ب) مضاف و صفت
ج) مبتدا و خبر
د) فعل و فاعل
پاسخ: الف) مضاف و مضاف الیه
تحلیل: در این ترکیب، “قلم” مضاف است و “المعلمِ” مضاف الیه.
تست 3:
در ترکیب «کتابُ المرأةِ»، اعراب کدام قسمت صحیح است؟
الف) کتابُ مرفوع، المرأةِ مجرور
ب) کتابُ مجرور، المرأةِ مرفوع
ج) کتابُ منصوب، المرأةِ مجرور
د) کتابُ مجرور، المرأةِ منصوب
پاسخ: الف) کتابُ مرفوع، المرأةِ مجرور
تحلیل: “کتاب” بهعنوان مضاف مرفوع است و “المرأةِ” بهعنوان مضاف الیه مجرور است.
تست 4:
در جمله «قلمُ الطفلِ جدید»، “الطفلِ” چه نقشی دارد؟
الف) مضاف
ب) مضاف الیه
ج) صفت
د) مبتدا
پاسخ: ب) مضاف الیه
تحلیل: “الطفلِ” بهعنوان مضاف الیه است که نشاندهنده تعلق “قلم” به “طفل” است.
تست 5:
در ترکیب «کتابُ الطلابِ»، نوع اعراب کدام گزینه صحیح است؟
الف) کتابُ مرفوع، الطلابِ مجرور
ب) کتابُ مجرور، الطلابِ مرفوع
ج) کتابُ منصوب، الطلابِ مجرور
د) کتابُ مجرور، الطلابِ منصوب
پاسخ: الف) کتابُ مرفوع، الطلابِ مجرور
تحلیل: در ترکیبهای مضاف و مضاف الیه، مضاف معمولاً مرفوع است و مضاف الیه مجرور.
تست 6:
در ترکیب «کتابُ الأستاذِ»، اعراب کدام قسمت صحیح است؟
الف) کتابُ مرفوع، الأستاذِ مجرور
ب) کتابُ مجرور، الأستاذِ مرفوع
ج) کتابُ منصوب، الأستاذِ مجرور
د) کتابُ مجرور، الأستاذِ منصوب
پاسخ: الف) کتابُ مرفوع، الأستاذِ مجرور
تحلیل: در این ترکیب، “کتاب” مضاف مرفوع است و “الأستاذِ” مضاف الیه مجرور.
تست 7:
در جمله «قلمُ الطفلِ الأحمر»، نقش «الطفلِ» چیست؟
الف) مضاف
ب) مضاف الیه
ج) صفت
د) مبتدا
پاسخ: ب) مضاف الیه
تحلیل: “الطفلِ” بهعنوان مضاف الیه است که به “قلم” تعلق دارد.
تست 8:
در ترکیب «کتابُ المدرسةِ»، کدام گزینه صحیح است؟
الف) کتابُ مرفوع، المدرسةِ مجرور
ب) کتابُ مجرور، المدرسةِ مرفوع
ج) کتابُ منصوب، المدرسةِ مجرور
د) کتابُ مجرور، المدرسةِ منصوب
پاسخ: الف) کتابُ مرفوع، المدرسةِ مجرور
تحلیل: در این ترکیب، “کتاب” مضاف است که مرفوع است و “المدرسةِ” مضاف الیه است که مجرور است.
تست 9:
در جمله «قلمُ الطلابِ الجدد»، «الطلابِ» چه نقشی دارد؟
الف) مضاف
ب) مضاف الیه
ج) صفت
د) مبتدا
پاسخ: ب) مضاف الیه
تحلیل: “الطلابِ” بهعنوان مضاف الیه است که نشاندهنده تعلق “قلم” به “الطلاب” است.
تست 10:
در ترکیب «قلمُ المدرسةِ»، اعراب کدام قسمت صحیح است؟
الف) قلمُ مرفوع، المدرسةِ مجرور
ب) قلمُ مجرور، المدرسةِ مرفوع
ج) قلمُ منصوب، المدرسةِ مجرور
د) قلمُ مجرور، المدرسةِ منصوب
پاسخ: الف) قلمُ مرفوع، المدرسةِ مجرور
تحلیل: “قلم” مرفوع است و “المدرسةِ” مجرور است.
تست 11:
در ترکیب «کتابُ الرجلِ»، اعراب کدام قسمت صحیح است؟
الف) کتابُ مرفوع، الرجلِ مجرور
ب) کتابُ مجرور، الرجلِ مرفوع
ج) کتابُ منصوب، الرجلِ مجرور
د) کتابُ مجرور، الرجلِ منصوب
پاسخ: الف) کتابُ مرفوع، الرجلِ مجرور
تحلیل: “کتاب” بهعنوان مضاف مرفوع است و “الرجلِ” بهعنوان مضاف الیه مجرور است.
تست 12:
در جمله «قلمُ الطلابِ الجدد»، نقش «الجدد» چیست؟
الف) صفت
ب) مضاف الیه
ج) مفعول به
د) فعل
پاسخ: الف) صفت
تحلیل: “الجدد” صفت است که “الطلابِ” را توصیف میکند.
تست 13:
در جمله «کتابُ الأصدقاءِ الجدد»، اعراب «الأصدقاءِ» چیست؟
الف) مضاف مجرور
ب) مضاف الیه مجرور
ج) صفت مرفوع
د) مبتدا مرفوع
پاسخ: ب) مضاف الیه مجرور
تحلیل: “الأصدقاءِ” مضاف الیه است و مجرور بهوسیله کسره است.
تست 14:
در جمله «قلمُ الطالبِ»، اعراب کدام قسمت صحیح است؟
الف) قلمُ مرفوع، الطالبِ مجرور
ب) قلمُ مجرور، الطالبِ مرفوع
ج) قلمُ منصوب، الطالبِ مجرور
د) قلمُ مجرور، الطالبِ منصوب
پاسخ: الف) قلمُ مرفوع، الطالبِ مجرور
تحلیل: “قلم” بهعنوان مضاف مرفوع است و “الطالبِ” بهعنوان مضاف الیه مجرور است.
تست 15:
در ترکیب «کتابُ المدرسةِ»، اعراب «کتابُ» چیست؟
الف) مرفوع
ب) مجرور
ج) منصوب
د) مجزوم
پاسخ: الف) مرفوع
تحلیل: “کتاب” بهعنوان مضاف مرفوع است.
تست 16:
در جمله «کتابُ الطلابِ الجدد»، چه رابطهای بین “کتاب” و “الطلابِ” وجود دارد؟
الف) مضاف و مضاف الیه
ب) مضاف و صفت
ج) مبتدا و خبر
د) فعل و فاعل
پاسخ: الف) مضاف و مضاف الیه
تحلیل: “کتاب” بهعنوان مضاف است و “الطلابِ” مضاف الیه است.
تست 17:
در جمله «قلمُ الطفلِ»، اعراب «الطفلِ» چیست؟
الف) مرفوع
ب) مجرور
ج) منصوب
د) مجزوم
پاسخ: ب) مجرور
تحلیل: “الطفلِ” بهعنوان مضاف الیه مجرور است.
تست 18:
در ترکیب «کتابُ الرجلِ»، نقش «الرجلِ» چیست؟
الف) مضاف
ب) مضاف الیه
ج) صفت
د) مبتدا
پاسخ: ب) مضاف الیه
تحلیل: “الرجلِ” بهعنوان مضاف الیه است.
تست 19:
در ترکیب «کتابُ الأطفالِ»، چه نقشی دارد؟
الف) مضاف
ب) مضاف الیه
ج) صفت
د) مبتدا
پاسخ: ب) مضاف الیه
تحلیل: “الأطفالِ” مضاف الیه است.
تست 20:
در جمله «قلمُ الطفلِ»، اعراب کدام قسمت صحیح است؟
الف) قلمُ مرفوع، الطفلِ مجرور
ب) قلمُ مجرور، الطفلِ مرفوع
ج) قلمُ منصوب، الطفلِ مجرور
د) قلمُ مجرور، الطفلِ منصوب
پاسخ: الف) قلمُ مرفوع، الطفلِ مجرور
تحلیل: “قلم” مرفوع است و “الطفلِ” مجرور است.
در این مقاله از آکادمی عربی به بررسی کامل موضوع مضاف و مضاف الیه در عربی، ویژگیها و روش تشخیص آنها در جمله همچنین اعراب آن پرداختیم که امیدواریم برای شما مفید بوده باشد. همچنین شما میتوانید سوالات درسی خود را در قسمت دیدگاه ها برای ما بنویسید تا به زودی به آن پاسخ دهیم.
درباره زهرا صمدی
من زهرا صمدی، کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی از دانشگاه اراک و نویسنده محتوا در آکادمی عربی هستم و یکی از علاقهمندیهام آموزش موضوعات عربی به سادهترین زبان برای شماست. منتظر خوندن نظراتتون هستم :)
نوشته های بیشتر از زهرا صمدی
دیدگاهتان را بنویسید